Năm 1927, Hoàng Đình Giong ra nước ngoài để liên lạc với tổ chức Hội Việt Nam cách mạng thanh niên và tham gia mở các lớp huấn luyện chính trị của tổ chức Hội tại Long Châu (Trung Quốc) cho cán bộ, đảng viên, thanh niên, những nhà yêu nước Việt Nam. Đến ngày 19/6/1928, đồng chí Hoàng Đình Giong được kết nạp vào tổ chức này tại cơ sở Long Châu và đã cùng các đồng chí khác ra sức xây dựng cơ sở cách mạng, tập hợp cán bộ mở các lớp huấn luyện, truyền bá tư tưởng cách mạng. Tháng 12/1929, đồng chí Hoàng Đình Giong, Hoàng Văn Thụ và Hoàng Văn Nọn vinh dự được kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng, là đảng viên cộng sản đầu tiên của tỉnh Cao Bằng. Đồng chí được bầu làm Bí thư Chi bộ Hải ngoại Long Châu, có nhiệm vụ trực tiếp gây dựng và phát triển phong trào quần chúng cách mạng ở vùng biên giới Cao Bằng- Lạng Sơn, tổ chức, hướng dẫn thanh niên yêu nước ra nước ngoài dự các lớp huấn luyện và đưa đón cán bộ đi hoạt động ở vùng biên giới hai nước. Ngày 1/4/1930, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của tỉnh Cao Bằng được thành lập, mở ra bước ngoặt mới cho phong trào cách mạng Cao Bằng. Đồng chí xây dựng Cao Bằng thành cầu nối giữa ban chỉ huy ở ngoài của Đảng với phong trào cách mạng trong nước.
Tháng 7/1933, được đồng chí Lê Hồng Phong giao nhiệm vụ, với cương vị Ủy viên Xứ ủy Bắc Kỳ, đồng chí Hoàng Đình Giong bí mật về hoạt động và chỉ đạo xây dựng cơ sở đảng tại Hải Phòng, Quảng Ninh và vùng duyên hải. Từ những cơ sở đảng do đồng chí gây dựng lại, những năm 1934 - 1935, cơ sở của Đảng bộ Hải Phòng, Quảng Ninh dần được khôi phục và lãnh đạo phong trào đấu tranh. Với sự nỗ lực phấn đấu liên tục, không mệt mỏi cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, đồng chí Hoàng Đình Giong được phân công dẫn đầu Đoàn đại biểu Xứ ủy Bắc Kỳ dự Đại hội lần thứ nhất của Đảng Cộng sản Đông Dương tại Ma Cao (Trung Quốc) tháng 3/1935 và được bầu làm Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Đảng khóa I, phụ trách Xứ ủy Bắc Kỳ.

Cuối năm 1935, đồng chí trở về nước, tổ chức chỉ đạo phong trào công nhân tại Hải Phòng, Quảng Ninh và bị Thực dân Pháp bắt đầy đi khắp các nhà tù Cao Bằng, Hỏa Lò (Hà Nội), Sơn La, Bắc Mê (Hà Giang) và bị đày đi biệt xứ tận đảo Ma-đa-ga-xca (châu Phi). Với tinh thần bất khuất của người cộng sản kiên trung, đồng chí vẫn kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng, thường xuyên tập hợp anh em trong tù tham gia đấu tranh chống đế quốc. Là người có nhiều kinh nghiệm đấu tranh trong nhà tù đế quốc, đồng chí tranh thủ được danh nghĩa đồng minh chống phát xít Đức và thoát khỏi ngục tù về nước hoạt động cách mạng. Được trở về Tổ quốc, đồng chí Hoàng Đình Giong tích cực hoạt động cách mạng. Sau ngày 9/3/1945, đồng chí cùng Đảng bộ Cao Bằng lãnh đạo nhân dân xóa bỏ chính quyền tay sai của địch, thành lập và bảo vệ chính quyền cách mạng ở hầu hết các châu trong tỉnh, bao vây quân đội Nhật, trấn áp bọn phỉ phản động. Thực hiện Quân lệnh số 1 của Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc, trên cương vị Trưởng Ban khởi nghĩa tỉnh Cao Bằng, đồng chí lãnh đạo lực lượng vũ trang cùng với quần chúng nổi dậy giành chính quyền cách mạng và có công lớn trong tổ chức thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Cao Bằng.
Ngày 1/10/1945, đồng chí Hoàng Đình Giong được Bác Hồ và Trung ương Đảng giao nhiệm vụ làm Chỉ huy trưởng bộ đội Nam tiến với tên mới Võ Văn Đức (Bác Hồ đặt). Ngày 20/11/1945, tại Hội nghị An Phú Xá (Gia Định), đồng chí được cử làm Chủ nhiệm Chính trị Bộ (Chính ủy) Quân giải phóng Nam Bộ. Ngày 10/12/1945, đồng chí được cử làm Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) đầu tiên Khu IX.

Trên đường hành quân từ Bắc vào Nam và chỉ huy chiến đấu ở mặt trận Sài Gòn, đến khi làm Chính ủy Quân giải phóng Nam Bộ; rồi Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) đầu tiên Khu IX, sau đó là Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) Khu VI (cực Nam Trung bộ), bất cứ ở cương vị nào, vùng đất nào, đồng chí đều thể hiện phẩm chất cao đẹp và bản lĩnh của một vị “Tướng quân tại ngoại”. Mặc dù xa Bác Hồ, xa Trung ương Đảng nhưng với trọng trách nặng nề, trí tuệ sáng suốt, đồng chí vạch ra những sách lược, chiến lược đấu tranh cách mạng đúng đắn trên các mặt trận quân sự, chính trị, ngoại giao... Đặc biệt là đường lối tiến hành cuộc chiến tranh nhân dân, tiến hành đánh du kích... đã giành nhiều thắng lợi, bảo toàn được lực lượng, xây dựng được những căn cứ địa cách mạng vững chắc. Trên chiến trường, trong những trận chiến đấu ác liệt với quân thù, đồng chí thực sự là một vị tướng, là người lãnh đạo có tài “vừa có võ, vừa có văn, lại vừa có đức” và là một người lính quả cảm luôn sát cánh cùng đồng đội của mình.

Ở trên chiến trường cũng như nơi đồng chí sống, tư tưởng đại đoàn kết toàn dân, đoàn kết quốc tế của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà đồng chí kiên trì thực hiện đã xây dựng được khối đoàn kết vững chắc giữa bộ đội các địa phương khác nhau, giữa dân tộc Việt với dân tộc Khmer, giữa các lực lượng cách mạng với các dân tộc, đặc biệt là đồng chí đã phối hợp xây dựng lực lượng cách mạng ở các nước Đông Nam Á (Campuchia, Lào, Thái Lan) tạo thành sức mạnh chiến đấu chống giặc ngay từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp ở miền Nam.

Năm 1947, trong một trận chiến đấu ác liệt tại Ninh Thuận, đồng chí Hoàng Đình Giong đã anh dũng hy sinh, để lại tình cảm đặc biệt quý mến, niềm thương tiếc vô hạn đối với lực lượng vũ trang Khu VI và Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các dân tộc, đồng bào, đồng chí các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận.

Cuộc đời hoạt động cách mạng phong phú, sôi nổi và sự hy sinh oanh liệt của đồng chí Hoàng Đình Giong mãi mãi là tấm gương sáng cho các thế hệ mai sau học tập và noi theo. Vì độc lập và thống nhất đất nước, đồng chí hiến dâng trọn đời mình cho Tổ quốc, tiêu biểu cho đạo đức và chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong thời đại mới: Thời đại Hồ Chí Minh.
Phương Đông
Dẫn nguồn: Lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam (baophutho.vn)