QUÁCH THỊ SINH
Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh

     Ngày 04/02/2025 (tức mồng 7 tháng Giêng năm Ất Tỵ), Ủy ban nhân dân xã Cao Xá, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ long trọng tổ chức Lễ đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Lễ hội Vật Đuổi giải Đình Vĩnh Mộ” và khai mạc Lễ hội Vật Đuổi giải Đình Vĩnh Mộ năm 2025. Đến dự có đồng chí Nông Quốc Thành - Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch); đồng chí Dương Hoàng Hương – Uỷ viên Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Phú Thọ; đồng chí Nguyễn Bá Khuyến - Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch; các đồng chí Lãnh đạo huyện Lâm Thao, lãnh đạo xã Cao Xá cùng đông đảo bà con nhân dân và du khách thập phương.
     Hằng năm, cứ vào mồng 6-7 tháng Giêng, đông đảo nhân dân, du khách thập phương lại nô nức tìm về Đình Vĩnh Mộ (xã Cao Xá, huyện Lâm Thao) để dự hội Vật Đuổi giải. Đây là lễ hội đặc sắc và duy nhất trên địa bàn tỉnh Phú Thọ có tên “Hội Vật”chứ không phải tên địa danh như các lễ hội khác. Bên cạnh đó, hội Vật đuổi giải ở Vĩnh Mộ có nét đặc biệt khác với tất cả các hội vật trên cả nước. Các hội vật khác đều kết thúc khi trận chung kết phân rõ thắng thua, người thắng cuộc nhận giải nhất kèm phần thưởng của Ban tổ chức, còn Hội vật Vĩnh Mộ, sau trận chung kết còn có vật đổ giải và đuổi giải. Hội vật đầu xuân hôm nay có ý nghĩa rất lớn khi Lễ hội Vật Đuổi giải Đình Vĩnh Mộ được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là niềm tự hào của người dân xã Cao Xá nói riêng và tỉnh Phú Thọ nói chung.
     Đình Vĩnh Mộ, nay thuộc Khu 4, xã Cao Xá, huyện Lâm Thao. Đình thờ vị Thành Hoàng là Tướng Quốc dưới thời Hùng Duệ Vương. Tên huý của Ngài là Nguyễn Văn Kỳ. Đương thời Ngài giữ chức Dũng Lược Phụ Thiên Tướng Quân. Khi cáo lão, Ngài về đây chiêu dân, lập nên ấp Bình Mạc Sách - tức Thôn Vĩnh Mộ ngày nay. Do có công lớn phò Vua hộ quốc và lập nên làng Bình Mạc nên Ngài được phong là Đại Vương Đương Cảnh Thành Hoàng Dũng Lược Phụ Thiên Tướng Quân.
       Để đất nước được bình yên, dân tình không bị rơi vào cảnh binh đao, Sơn Tinh đã trình với Vua Hùng truyền ngôi lại cho người cháu họ là Thục Phán. Sơn Tinh rút về Tản Viên Sơn. Còn ngài Kỳ về xứ này chiêu dân lập ấp, gây dựng nên làng Bình Mạc. Do có công phò vua hộ quốc nên ngài được Vua Hùng ban thưởng trên 100 mẫu công điền. Tuy sống trong cảnh bình yên dân dã, nhưng ngài Kỳ vẫn điều hành dân binh vừa lao động sản xuất, vừa rèn luyện binh mã như thời còn chiến trận. Hàng năm cứ vào mồng 7 tháng Giêng là mở hội Vật Đuổi giải. Hội vật diễn ra suốt 5 ngày, từ ngày mồng 7 đến hết ngày 11 tháng Giêng. Cả khi ngài Kỳ hóa thần núi Tản, dân Bình Mạc vẫn duy trì lễ hội như ngày ngài Kỳ còn sống. Lễ hội được duy trì hết thế hệ này sang thế hệ khác như để diễn lại các trận chiến đấu của ngài Kỳ và để tri ân người đã có công khai dân lập ấp, chống giặc ngoại xâm bảo vệ Tổ quốc.
         Lễ hội Vật đuổi giải ở Vĩnh Mộ có nét đặc biệt khác với tất cả các hội vật trên cả nước. Bởi sau trận chung kết còn có vật đổ giải và cuối cùng là đuổi giải. Vật đổ giải, là sự thách đố của người được giải nhất sau khi thắng trong trận chung kết. Tuy thắng nhưng chưa nhận giải ngay mà chỉ lên vuốt giải rồi ngồi xếp bằng tròn giữa xới vật chờ đợi xem còn có đô vật nào dám vào thi đấu với mình nữa hay không. Họ sẵn sàng thách đố, nếu ai vật thắng thì nhường giải. Đuổi giải được diễn ra ngay sau khi thách đố, không có đô vật nào dám vật nữa thì người vô địch giật lấy giải rồi cắm đầu chạy ra khỏi làng. Lúc này dân làng cầm theo giáo mác, gậy gộc trên tay, hò reo, đuổi theo người được giải cho tới khi ra tới đầu làng, người được giải cùng đường, nhảy xuống ao nước thì dân làng mới thôi đuổi. Sau đuổi giải, dân làng lại reo hò, phấn khởi cùng nhau trở về nhà sắp cỗ ăn mừng vì họ tin rằng năm đó làm ăn sẽ thuận lợi, phong đăng hòa cốc, nhân khang vật thịnh, người người ấm no, nhà nhà hạnh phúc. Đuổi giải chính là nét đặc trưng độc nhất vô nhị của hội vật Vĩnh Mộ. Đây cũng là lý do mà hội vật Vĩnh Mộ lại có tên là “Hội Vật Đuổi giải”.
        Việc rượt đuổi người đoạt giải ra khỏi làng, đến khi người ấy phải nhảy xuống nước mới thôi đuổi và dân làng reo hò mừng rỡ trở về - hàm ý ca ngợi chiến thắng Thuỷ tặc của quân dân ngài Kỳ, ngoài ra nó còn mang một hàm ý như một cái “hèm” đầu năm. Có đuổi giải thì mới xua được hết những cái rủi ro của năm cũ ra khỏi làng để đón năm mới mọi điều tốt lành, may mắn.
       Lễ hội vật Đuổi giải Đình Vĩnh Mộ là một trong những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của tỉnh Phú Thọ. Đó là lễ hội truyền thống để tưởng nhớ tới những trận chiến của quân dân ngài Kỳ trong 2 cuộc kháng chiến, đồng thời để vừa biểu dương tinh thần thượng võ vừa ca ngợi tinh thần yêu nước, ý thức quyết tâm bảo vệ đất nước của nhân dân ta. Việc tổ chức hội vật hàng năm đã góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống vùng đất Tổ. Cụm di tích lịch sử Đình, Chùa Vĩnh Mộ gắn với Hội vật Đuổi giải là điểm du lịch văn hóa tâm linh hấp dẫn của các nhà nghiên cứu và du khách bốn phương trong chương trình “Về miền lễ hội cội nguồn dân tộc Việt Nam”.
Dưới đây là một số hình ảnh tại buổi lễ:

Đồng chí Nông Quốc Thành - Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa trao Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Vật Đuổi giải Đình Vĩnh Mộ cho đại diện người dân Vĩnh Mộ, xã Cao Xá

Đồng chí Dương Hoàng Hương - Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh tặng hoa chúc mừng Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân xã Cao Xá, huyện Lâm Thao.

Đồng chí Nguyễn Bá Khuyến - Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tặng hoa chúc mừng


Đồng chí Nguyễn Hữu Thủy – Chủ tịch UBND xã Cao Xá đánh trống khai hội

Chương trình văn nghệ chào mừng tại buổi lễ

Hai đô vật cao tuổi trình diễn nghi thức vật trình thánh

Các đô vật thực hiện nghi thức vật hội đồng

Hội Vật Đuổi giải đình Vĩnh Mộ năm 2025 có sự tham gia của các đô vật nữ, thu hút đông đảo nhân dân, du khách thập phương

2 đô vật lọt vào vòng chung kết

Đô vật Quách Ngọc Quân, 31 tuổi, trai làng Dương Khê, xã Cao Xá năm nay đoạt giải vô địch, đã phải nhảy xuống kênh nước ven làng khi bị dân làng rượt đuổi.