baophutho.vnXã Tu Vũ được mệnh danh là “thủ phủ” của dân tộc Mường ở huyện Thanh Thủy với dân số chiếm trên 70%. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của tổ tiên đang dần bị mai một trong đời sống hiện đại, nhiều thế hệ nghệ nhân tâm huyết đã tìm về những mảnh đất cội nguồn của người Mường mang những loại hình nghệ thuật truyền thống, trong đó có cồng chiêng về phục dựng tại địa phương và truyền dạy cho thế hệ sau.

Trong văn hóa Mường, cồng chiêng được tấu chủ yếu bởi phụ nữ

Cồng chiêng là nhạc cụ mang giá trị văn hóa quan trọng trong đời sống cộng đồng của đồng bào dân tộc Mường. Cồng chiêng tham gia vào tất cả các hoạt động đời sống người Mường từ khi sinh ra cho đến khi về với đất mẹ. Chính vì vậy, người Mường coi cồng chiêng là báu vật trong ngôi nhà và giữ gìn qua nhiều thế hệ.

Nghệ nhân Đinh Văn Chiến (khu 18 xã Tu Vũ) năm nay đã 57 tuổi và có thâm niên 17 năm tìm hiểu, phục dựng và lan tỏa tình yêu văn hóa Mường, trong đó có cồng chiêng. Trong ký ức từ nhiều năm về trước, ông Chiến được bà, được mẹ địu trên lưng tham gia hội làng, nghe những làn điệu hát Ví, hát Rang, cồng chiêng... nên từ sớm tâm hồn người thanh niên ấy đã nhuốm đẫm màu sắc phong phú văn hóa truyền thống của tổ tiên. Năm 2007, ông Chiến đã tìm về mảnh đất cội nguồn của người Mường là Hòa Bình, Ninh Bình, Lạng Sơn... để sưu tầm các làn điệu cồng chiêng, hát Ví, hát Rang, hát Đúm, bộ mệnh (nói chuyện), hát ru, đâm đuống...

Giới thiệu với khách phương xa về cồng chiêng của người Mường, nghệ nhân Đinh Văn Chiến say sưa: “Một bộ cồng chiêng của người Mường có 12 chiếc, chia làm 3 bộ gồm Chiêng Tlé, chiêng Bồng và chiêng Dàm. Người Mường có 24 lễ hội sử dụng cồng chiêng như trong lễ mừng nhà mới, thành hôn, lễ hội xuống đồng... Khác với đồng bào các dân tộc vùng Tây Nguyên, người đánh cồng chiêng là nam giới thì đồng bào Mường, người đánh cồng chiêng chủ yếu là phụ nữ”.

Nụ cười tươi duyên dáng của người phụ nữ trong những làn điệu hát hội

Trong sinh hoạt văn hóa của người Mường như: Hát Sắc Bùa, lễ cưới, đi săn, kéo gỗ, dựng nhà, tang lễ, tết cơm mới, khi gặp thú dữ... bản Mường đều rộn rã tiếng cồng chiêng thúc giục. Ngày xuân, bản Mường thường tổ chức thành những phường cồng chiêng đi chúc Tết các gia đình gọi là Sắc Bùa. Mỗi phường thường có 15 đến 30 người mang cồng chiêng cùng với các tặng phẩm như gạo tẻ, gạo nếp, bánh trái, trầu cau... đi chúc phúc cho từng nhà. Khi bắt đầu đi, phường tấu bài “Đi đường”, đến nhà nào thì tấu bài “Chúc phúc”. Với lễ cưới, khi đón dâu thì dùng loại Tlé làm chiêng Dóng, khi vào cuộc Rằng Thường (hát giao lưu giữa hai họ) thì dùng loại chiêng Dàm với âm sắc dịu dàng, trầm bổng. Cồng chiêng giúp điểm nhịp, cổ vũ các giọng hát khi giao lưu tạo nên không khí vui nhộn. Trong việc tang lễ, gia đình sẽ đổ liền ba hồi chiêng để báo hiệu cho người dân biết...

Hình dáng chiếc cồng của người dân tộc Mường