Hát Xoan là một loại hình dân ca lễ nghi phong tục gắn với tín ngướng thờ cúng Hùng Vương và đời sống sinh hoạt của cư dân trồng lúa nước vùng trung du Bắc bộ. Đây là một loại hình nghệ thuật đặc sắc được phát tích từ thời đại Hùng Vương dựng nước. Năm 2011, Hát Xoan đã trở thành Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại. Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm 2016 ghi dấu hát Xoan Phú Thọ sau 5 năm được UNESCO vinh danh, là năm cuối cùng để Phú Thọ đưa hát Xoan thoát ra khỏi tình trạng cần bảo vệ khẩn cấp. Về dự Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng, du khách thập phương đã được thưởng thức các làn điệu Xoan cổ mượt mà, đằm thắm, thấm đậm tình đất, tình người vùng đất Tổ Hùng Vương.
Quan điểm chỉ đạo của tỉnh Phú Thọ là gắn phát triển du lịch với phát huy giá trị di sản văn hóa cần có sự hỗ trợ, đan xen giữa hai di sản hát Xoan và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương với các khu, điểm du lịch nổi trội để tạo ra sản phẩm du lịch đặc trưng độc đáo, mang bản sắc văn hóa riêng vùng đất Tổ, tạo nên tính hấp dẫn riêng biệt của sản phẩm du lịch. Để hai di sản văn hóa thế giới ở Phú Thọ đến gần nhất với cộng đồng dân cư và du khách trong nước, quốc tế; từ năm 2013 đến nay, trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - lễ hội Đền Hùng, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ đã xây dựng chương trình du lịch “Hát Xoan làng cổ” gắn với điểm du lịch di sản văn hóa phục vụ du khách về dự lễ hội Đền Hùng. Bước đầu chương trình đã thu hút được một số hãng lữ hành, cơ quan, đơn vị ngoài tỉnh đến tham quan tìm hiểu, thưởng thức nghệ thuật hát Xoan như Công ty du lịch Kinh Bắc, công ty du lịch Thiên Trường, Công ty du lịch ALO, công ty du lịch Ánh Dương, các đoàn khách du lịch Quốc tế đến từ các nước  như Anh, Pháp, Hà Lan, Mỹ và các đoàn khách đến từ mọi miền tổ quốc...
Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm 2016, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Thọ đã tổ chức nhiều hoạt động để giới thiệu và quảng bá đậm nét về di sản hát Xoan đến đồng bào cả nước để người dân hiểu thêm về văn hóa trên quê hương đất Tổ Vua Hùng: Tại sân trung tâm lễ hội khu di tích lịch sử Đền Hùng đã diễn ra các buổi biểu diễn hát Xoan và dân ca Phú Thọ; tại Bảo tàng Hùng Vương, thành phố Việt Trì cũng diễn ra Liên hoan hát Xoan của thanh, thiếu nhi thành phố Việt Trì lần thứ III nhằm khẳng định hát Xoan đã được trao truyền và lan tỏa đến thế hệ trẻ. Tại bảo tàng Hùng Vương ở thành phố Việt Trì và Khu di tích lịch sử Đền Hùng cũng tổ chức triển lãm trưng bày các hiện vật, tư liệu về di sản văn hóa phi vật thể hát Xoan và Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Đặc biệt tại các làng Xoan cổ ở các xã Kim Đức, Phượng Lâu và Hùng Lô, Trung tâm thông tin xúc tiến du lịch đã tổ chức chương trình “Hát Xoan làng cổ" phục vụ du khách và nhân dân từ ngày 12/4 đến ngày 16/4/2016 (tức từ ngày 06 đến ngày 10/3 âm lịch). Đây là nơi sẽ cung cấp đầy đủ những thông tin về văn hóa vật thể và phi vật thể vùng đất Tổ cho du khách. Các tiết mục hát Xoan đều do những nghệ nhân hai phường Xoan gốc Thét và An Thái biểu diễn. Các nghệ nhân tham gia trình diễn đúng giờ với thái độ nhiệt tình, thể hiện lòng hiếu khách của người dân Đất Tổ. Chương trình đã thực hiện đón tiếp, thuyết minh, hướng dẫn cho trên 50 đoàn khách với hơn 3.000 lượt khách tham quan, trong đó có nhiều cơ quan truyền thông đến ghi hình và xem biểu diễn. Nhiều du khách cảm thấy thú vị và có ấn tượng sâu sắc với các phường Xoan.
Chị Nguyễn Thị Ngọc Linh đến từ tỉnh Hòa Bình chia sẻ: “Đây là lần đầu tiên mình được nghe các nghệ nhân hát Xoan ở không gian cổ kính như thế này, mình có rất nhiều cảm xúc đặc biệt, bởi tất cả những nét văn hóa độc đáo của làn xoan cổ được bộ lộc rõ nét”.
 

 
Chương trình “Hát Xoan làng cổ” gắn với điểm du lịch di sản văn hóa là một sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn trong hành trình về với cội nguồn dân tộc góp phần tuyên truyền, quảng bá di sản văn hóa thế giới hát Xoan tới khách du lịch từ mọi miền của Tổ quốc và bạn bè quốc tế. Chương trình du lịch cũng khích lệ người dân, các nghệ nhân tại các phường Xoan gốc gìn giữ, bảo vệ, truyền dạy hát Xoan để phát huy giá trị cao quý của loại hình nghệ thuật độc đáo này.
Với mục tiêu “đưa di sản thành tài sản”, Trung tâm thông tin xúc tiến du lịch đã đưa ra nhiều biện pháp để kết nối tour, tuyến thu hút du khách, quảng bá hình ảnh đất Tổ - điểm du lịch hấp dẫn đến với bạn bè trong nước và quốc tế. Do vậy, không chỉ đẩy mạnh quảng bá Hát Xoan trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng, Trung tâm đã và đang chú trọng đưa Hát Xoan trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo đưa vào khai thác trong các tour du lịch khám phá di sản văn hóa vùng đất Tổ trong tương lai để hát Xoan xứng đáng là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sau 4 tháng đầu năm 2016, Trung tâm thông tin xúc tiến du lịch đã đón và hướng dẫn tham quan cho gần 100 đoàn khách với trên 4.000 khách nội địa và quốc tế.
 

 
Từ những kết quả trên cho thấy, từ một loại hình nghệ thuật có nguy cơ bị mai một, giờ đây hát Xoan đã thực sự lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng. Đến nay toàn tỉnh đã có 30 câu lạc bộ Hát Xoan và dân ca Phú Thọ. Số người tham gia hát Xoan đã lên đến hàng ngàn người. Từ năm 2012 đến 2015 đã có 52 người được UBND tỉnh Phú Thọ phong tặng danh hiệu Nghệ nhân hát Xoan Phú Thọ, trong đó có 19 nghệ nhân hát Xoan (17 nghệ nhân tỉnh Phú Thọ, 02 nghệ nhân tỉnh Vĩnh Phúc) được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú”.
Với những kết quả đạt được, mục tiêu đưa hát Xoan ra khỏi tình trạng cần bảo vệ khẩn cấp, trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại trong năm 2017 sẽ trở thành hiện thực. Hát Xoan đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân đất Tổ nói riêng và của cộng đồng người dân Việt Nam trên khắp mọi miền của Tổ quốc./.

Quách Thị Sinh