Năm 2017, công tác quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần giáo dục đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, tạo sự gắn kết giữa các thành viên trong xã hội, đáp ứng được nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân, tạo nên khí thế vui tươi phấn khởi trong cộng đồng, đảm bảo an toàn cho du khách.
Theo số liệu thống kê, hiện Phú Thọ có 260 lễ hội, trong đó có 232 lễ hội dân gian, 23 lễ hội lịch sử Cách mạng, 5 lễ hội tôn giáo, có 01 lễ hội quy mô cấp quốc gia.  Ngay từ đầu năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chủ động xây dựng các kế hoạch, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn và nhắc nhở phòng Văn hoá và Thông tin các huyện, thị, thành tăng cường công tác quản lý tổ chức lễ hội, các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo và các hoạt động văn hóa truyền thống, hoạt động kinh doanh, dịch vụ văn hóa, thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội: Hướng dẫn phòng Văn hóa - Thông tin các huyện, thành, thị quán triệt, chỉ đạo các địa phương thực hiện nghiêm các văn bản chỉ đạo của cấp trên như: Chỉ thị 41- CT/TW ngày 05/02/2015 của Ban Bí thư về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội; Chỉ thị 06/CT- TTg ngày 20/2/2017 của Thủ tướng chính phủ về việc chấn chỉnh công tác quản lý, tổ chức lễ hội, lễ kỷ niệm; Công điện số 229/CĐ-TTg ngày 12/02/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác quản lý và tổ chức lễ hội; Thông tư 15/2015/TT-BVHTTDL ngày 22/12/2015 của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch quy định về tổ chức lễ hội. Đồng thời, Sở đã ban hành các văn bản gửi  UBND huyện, thành, thị về việc tăng cường công tác quản lý tổ chức lễ hội, thực hiện nếp sống văn minh trong hoạt động lễ hội năm 2017: văn bản số 805/SVHTTDL-NVVH ngày 3 tháng 11 năm 2016 về việc tăng cường công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2017, hướng dẫn số 02/HD - SVHTTDL ngày 12 tháng 01 năm 2017 về việc tổ chức Chương trình “Về miền lễ hội cội nguồn dân tộc Việt Nam năm Đinh Dậu - 2017”, công văn số 49/SVHTTDL-NVVH ngày  23 tháng 1 năm 2017 gửi Ủy ban nhân dân huyện Tam Nông và huyện Phù Ninh quan tâm chỉ đạo tổ chức tốt Hội Phết Hiền Quan và Hội chọi trâu Phù Ninh tránh hiện tượng phản cảm, đảm bảo lễ hội diễn ra an toàn, lành mạnh: ban hành quyết định thành lập Đoàn kiểm tra chuyên ngành, kiểm tra công tác quản lý và tổ chức lễ hội Xuân Đinh Dậu- 2017 đảm bảo cho các lễ hội được diễn ra an toàn, lành mạnh, hiệu quả, văn minh.
Thực hiện sự chỉ đạo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, phòng Văn hóa Thông tin các huyện, thị, thành đã tích cực tham mưu Ủy ban nhân dân các huyện, thị, thành chỉ đạo các địa phương thực hiện việc tuyên truyền nâng cao ý thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, nhân dân và du khách nghiêm túc thực hiện các quy định của Đảng và Nhà nước về quản lý, tổ chức lễ hội. Tổ chức lễ hội tại các địa phương đều có sự tham gia chỉ đạo, tổ chức của cấp uỷ Đảng, chính quyền. Các địa phương đều đã xây dựng kế hoạch chương trình tổ chức lễ hội và thành lập Ban tổ chức lễ hội.
Nhìn chung, năm 2017, các lễ hội diễn ra tại các địa phương phù hợp với truyền thống văn hóa, từ lễ hội có quy mô lớn đến lễ hội có quy mô nhỏ trong phạm vi làng, xã, phần lễ được tổ chức trang trọng, thành kính; phần hội phong phú, bảo tồn có chọn lọc những phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc theo hướng lành mạnh, tiết kiệm; chú trọng, thực hành các hoạt động văn hóa dân gian, nhằm quảng bá giới thiệu tới du khách di sản văn hóa vùng Đất Tổ đặc biệt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Các hoạt động lễ hội đã đáp ứng nhu cầu tâm linh và giải trí của nhân dân, góp phần giáo dục đạo lý “uống nước nhớ nguồn” tạo sự gắn kết trong cộng đồng. Thông qua nội dung tổ chức lễ hội, hệ thống di tích, công tác bảo vệ và phát huy giá trị di tích tại địa phương ngày càng được quan tâm hơn.
 

Lễ hội Đình Đào Xá (xã Đào Xá, huyện Thanh Thủy) được nhân dân tổ chức thành kính, trang nghiêm
 

Công tác tuyên truyền được các Ban Quản lý di tích, Ban Tổ chức lễ hội quan tâm với những nội dung phong phú như: tuyên truyền về lịch sử di tích, ý nghĩa của lễ hội, việc thực hiện nếp sống văn minh tại di tích và lễ hội, các quy định về bảo vệ di tích. Hình thức tuyên truyền được thể hiện phong phú, nhiều lễ hội đã tăng cường hệ thống bảng, biển, sử dụng hệ thống loa truyền thanh… góp phần tích cực vào việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa của lễ hội, nâng cao ý thức thực hiện nếp sống văn minh của người dân khi tham gia lễ hội.
Việc thực hiện nếp sống văn minh trong tổ chức lễ hội được các địa phương coi trọng và đã có nhiều chuyển biến tích cực. Các Ban quản lý di tích xây dựng quy chế hoạt động, nội quy bảo vệ di tích cũng như hướng dẫn nhân dân, khách tham quan và hành lễ tại di tích, nâng cao ý thức giữ gìn và bảo vệ tốt di tích, cảnh quan, môi trường, thực hiện nếp sống văn minh, văn hóa tín ngưỡng trong hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo và lễ hội.
 Công tác an ninh trật tự, an toàn giao thông, phòng, chống cháy nổ, vệ sinh môi trường và hoạt động kinh doanh hàng hóa, dịch vụ được các địa phương quan tâm. Dịp lễ hội ở mỗi địa phương đều thu hút đông nhân dân nhưng các vấn đề tiêu cực như móc túi, lừa đảo, bắt chẹt khách, cờ bạc trá hình... hầu như không có. Phương tiện giao thông được trông giữ cẩn thận. Công tác vệ sinh an toàn thực phẩm được đề cao, chú trọng.  Tại các lễ hội lớn đều có bộ phận y tế kịp thời xử lý trong mọi tình huống. Vấn đề quản lý, bảo vệ cơ sở thờ tự trong các lễ hội cũng đã được chú trọng. Đồ tế khí được bổ sung, các đồ thờ tự đang sử dụng được lau chùi và có phương án bảo vệ với các di vật, cổ vật trong di tích vào dịp lễ hội. Các di tích vào dịp trước lễ hội đều được tu bổ khang trang, có các giải pháp đảm bảo an toàn chống cháy nổ trong và xung quanh khu vực di tích.
Hoạt động kinh doanh, dịch vụ hàng hóa được bố trí khoa học, hợp lý xa khu vực di tích. Trước mùa lễ hội, lãnh đạo chính quyền các địa phương đều có quán triệt, yêu cầu các điểm kinh doanh ăn uống phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường.
Công tác quản lý tài chính: tiền công đức, tiền giọt dầu được công khai, minh bạch, sử dụng đúng mục đích, không xảy ra các vấn đề tiêu cực trong thu - chi cho dịp lễ hội; Nguồn kinh phí thu được từ lễ hội đã thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, phát triển du lịch của địa phương, tái tu bổ di tích và tổ chức lễ hội.
Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm được chú trọng. Thanh tra Sở đã phối hợp với các phòng, ban, cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức 02 cuộc kiểm tra liên ngành, chuyên ngành về công tác quản lý, tổ chức hoạt động lễ hội trên địa bàn toàn tỉnh gồm: công tác quản lý, tổ chức hoạt động lễ hội mùa Xuân Đinh Dậu - 2017 và kiểm tra các hoạt động văn hóa, dịch vụ văn hóa, thể thao và du lịch trước, trong và sau giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm 2017. Đoàn đã kịp thời chấn chỉnh, xử lý nghiêm các vi phạm đặc biệt là các hành vi lợi dụng lễ hội, tín ngưỡng để trục lợi, kích động bạo lực và các hành vi vi phạm pháp luật khác.
Nhìn chung, các lễ hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ diễn ra vui tươi, lành mạnh, an toàn; ý thức của nhân dân về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội, về đảm bảo vệ sinh môi trường đã có nhiều chuyển biến tích cực; các cấp chính quyền đã quan tâm chú trọng đến phương án đảm bảo an toàn lễ hội, vì vậy đã không để xảy ra các sự cố, các biểu hiện tiêu cực nghiêm trọng, tạo được sự đồng tình, ủng hộ của đông đảo nhân dân. Chất lượng phục vụ du khách từng bước được chú trọng, mục tiêu gắn lễ hội với phát triển du lịch được nhiều địa phương thực hiện có hiệu quả.
Các lễ hội có tập tục mang yếu tố bạo lực, không phù hợp với xu thế thời đại đã chuyển đổi hình thức thực hành nghi lễ như:  Lễ hội Cầu Trâu xã Hương Nha (huyện Tam Nông) đã không tổ chức nghi lễ đập đầu trâu mà thay bằng nghi thức thực hành trình diễn; Lễ hội Phết Hiền Quan (huyện Tam Nông) được thay đổi hình thức tổ chức mới, chia đội, giới hạn khu vực chơi Phết đảm bảo cho hoạt động lễ hội diễn ra an toàn. Lễ hội chọi Trâu Phù Ninh, chú trọng đến công tác đảm bảo an ninh, an toàn cho Hội, xây dựng Điều lệ quy định chặt chẽ, cụ thể phạm vi đối tượng áp dụng, bố trí lực lượng giữ gìn an ninh, các hàng rào ngăn khu vực chọi trâu với khu vực người xem chắc chắn, vận động chủ trâu hạn chế giết mổ, giữ lại những con trâu tốt, khu vực giết mổ trâu cũng được quây kín, không để xảy ra hình ảnh phản cảm, đảm bảo an toàn cho nhân dân và du khách.
Một số lễ hội mới được thành phố Việt Trì tổ chức như: Lễ hội văn hóa dân gian đường phố, Đêm hội trăng rằm “Kinh đô Văn Lang- Trăng rằm tỏa sáng” đã thu hút sự quan tâm của đông đảo nhân dân và du khách thập phương.
Một số địa phương thực hiện tốt công tác quản lý và tổ chức lễ hội tạo ấn tượng tốt đẹp cho nhân dân và du khách tham gia lễ hội như: lễ hội Đền nhà Bà (xã Tiên Du - huyện Phù Ninh), lễ hội đền Vân Luông (phường Vân Phú - TP. Việt Trì), lễ hội Đình Hạ Bì Trung (xã Xuân Lộc, huyện Thanh Thủy),… Lễ hội Đền Hùng ngày càng được hoàn thiện, trở thành mô hình tổ chức lễ hội tiêu biểu đạt tới kiểu mẫu quốc gia, tạo ấn tượng, linh thiêng, thu hút đông đảo đồng bào cả nước và kiều bào Việt Nam ở nước ngoài hướng về đất Tổ - cội nguồn dân tộc Việt Nam.
Tuy nhiên, công tác quản lý và tổ chức lễ hội vẫn còn một số tồn tại, hạn chế cần khắc phục như: công tác tuyên truyền, vận động thực hiện nếp sống văn minh tại di tích, lễ hội một số nơi chưa thường xuyên, liên tục, chưa đạt hiệu quả; Ý thức chấp hành nội quy, quy chế lễ hội gìn giữ tôn nghiêm nơi thờ tự, vệ sinh môi trường của một số người tham gia lễ hội chưa cao; có địa phương tổ chức lễ hội chưa đúng nghi thức cổ truyền, còn có sự mất cân đối giữa phần lễ và phần hội, phần lớn nghiêng về phần lễ, phần hội ít được chú trọng. Các trò chơi dân gian đặc sắc không được tổ chức hoặc có tổ chức nhưng rất ít, thay vào đó là các môn thể thao hiện đại, có nơi còn để diễn ra các trò chơi mang tính thương mại; Còn một số địa phương tổ chức lễ hội rườm rà, kém hiệu quả, chưa có sức hấp dẫn lớn đối với đông đảo nhân dân; Chưa có những sản phẩm truyền thống mang đặc trưng vùng đất Tổ phục vụ du khách….
Để mùa lễ hội năm 2018 diễn ra an toàn, lành mạnh, thiết thực, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của nhân dân và du khách, cuối tháng 11/2017, Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ đã tổ chức hội nghị tổng kết công tác quản lý và tổ chức lễ hội với sự tham gia của các đại biểu là phó chủ tịch phụ trách khối Văn hóa – xã hội, đại diện lãnh đạo phòng Văn hóa và Thông tin các huyện, thành, thị; ban quản lý di tích cấp huyện, lãnh đạo UBND một số xã, phường trên địa bàn tỉnh. Hội nghị đã tạo ra một diễn đàn dân chủ để ban tổ chức các cấp cùng nhau thảo luận, trao đổi, đưa ra những kinh nghiệm,  đồng thời đề xuất các giải pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2017.  Thời gian tới Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tiếp tục quán triệt và tập trung chỉ đạo thực hiện tốt các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về tăng cường công tác quản lý và tổ chức lễ hội, tiếp tục triển khai Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9 tháng 6 năm 2014 của Hội nghị lần thứ Chín Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; chú trọng xây dựng môi trường văn hóa từ gia đình, nhà trường, xã hội thông qua các hoạt động văn hóa, lễ hội; Tích cực phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể trong việc quản lý và tổ chức lễ hội; định hướng tuyên truyền về giá trị, ý nghĩa giáo dục của lễ hội; vận động thuyết phục nhân dân thực hiện nếp sống văn minh khi tham gia lễ hội; Bảo tồn có chọn lọc những phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc theo xu hướng lành mạnh, tiến bộ, tiết kiệm, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân; Tăng cường công tác kiểm tra trước, trong và sau khi tổ chức lễ hội, kịp thời ngăn chặn và xử lý nghiêm các vi phạm; Xây dựng phương án đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường và phòng chống cháy nổ; có biện pháp ngăn chặn không để xảy ra các hành vi bạo lực, phản cảm trong lễ hội. Thực hiện quy hoạch khu dịch vụ đảm bảo thuận tiện, không gây cản trở, ùn tắc giao thông; niêm yết giá, bán đúng giá, không chèo kéo khách, không ép giá, bày bán thịt động vật hoang dã, các đồ chơi có tính bạo lực. Các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và các quy định của cơ quan chức năng. Có phương án bố trí cơ sở vật chất, nguồn nhân lực thu gom rác thải hợp lý, thực hiện các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch, tổ chức lễ hội…

Đặng Thị Hồng Vân